Vatnajökulsþjóðgarður

Á dagskrá þingisins núna í kvöld er frumvarp um Vatnajökulsþjóðgarð og má fastlega gera ráð fyrir að það verði samþykkt með áorðnum breytingum frá umhverfisnefnd Alþingis. Uppaflegt frumvarp er að finna á vef Alþingis og sömuleiðis Breytingatillögur umhverfisnefndar.
.
Í breytingatillögunum felst að við erum að ná í gegn nokkrum mikilvægum breytingum sem var að finna í athugasemdum SAMÚT, 4×4 og fleiri félögum innan SAMÚT (FÍ, Útivist, Jörfí svo nokkur séu nefnd).
Í fyrsta lagi og veigamest er að útivistarsamtök fá fullgilda fulltrúa í allar svæðastjórnir en þjóðgarðinum er skipti í fjögur svæði sem hvert um sig hefur sína stjórn. Í þessum svæðisstjórnum eru 3 fulltrúar sveitarfélaga á hverju svæði, 1 frá ferðamálasamtökum á svæðinu, 1 frá umhverfisverndarsamtökum og 1 frá útivistarsamtökum. Í breytingatillögunni er okkar fulltrúa semsagt bætt við þarna. Þetta er mikilvægt þar sem í svæðaráðum eru unnar tillögur að verndaráætlunum og þaðan koma því tillögur er varða umgengnisrétt almennings og starfsemi útivistarfélaga á hverju svæði fyrir sig. Auk þess fáum við áheyrnarfulltrúa í yfirstjórn þjóðgarðsins. Þessi fulltrúi hefur málfrelsi og tillögurétt en ekki atkvæðarétt. Þrátt fyrir að þessi fulltrúi hafi ekki atkvæðarétt er hann okkur mjög mikilvægur þar sem hann gefur okkur tækifæri til að koma sjónarmiðum ferðafólks á framfæri innan stjórnar. Við getum semsagt haft áhrif á reglur og ákvarðanir um þjóðgarðinn á öllum stigum en það held ég að sé í fyrsta sinn sem við erum í slíkri stöðu. Hingað til höfum við í besta falli fengið reglugerðir til umsagnar á lokastigi.
Á 15 gr. sem fjallar um umferð í þjóðgarðinum eru ekki miklar breytingar í orðum en þó er einu orði breytt sem skiptir miklu máli. Þar var í upphaflegu frumvarpi talað um ‘vetrarakstursleiðir‘ en núna er talað um ‘vetraraksturssvæði‘. Þetta er í samræmi við breytingatillögu Jörfí. Á mannamáli þá þýðir þetta að frumvarpið var lagt upp þannig að utan jökla væri heimilt að aka á snjó og frosinni jörð á eftir ákveðnum leiðum en núna er akstur leyfður á ákveðnum svæðum. Fyrri útgáfan var auðvitað alveg fatal vitleysa, en sú síðari þýðir að þjóðgarðsstjórn getur undanskilin ákveðin svæði akstri, svipað og er með Hvannadalshnjúk, Öræfajökul og Skeiðarárjökul í dag (bannið er bundið tímabilum nema á Hnjúkinn gildir það allt árið). Þarna reynir á fulltrúa okkar í stjórnunum. Það verða vafalaust einhver bönn og persónulega get ég verið sáttur við bann á Öræfajökli eftir 1. maí þegar mesta traffíkin er af gangandi fólki á Hjúkinn (þ.e. þá útfærslu á því banni sem Samút lagði til á sínum tíma) og ég held að það sé ekki hægt að afneita öllum aksturstakmörkunum. En þau þurfa að hafa einhvern raunsæjan tilgang, annað hvort til að vernda náttúruna eða til að koma í veg fyrir árekstra milli ferðahópa (og í síðara tilfellinu þarf að taka tillit til þarfa allra, ekki bara göngumanna). Hægt er að hugsa sér bann við akstri í náttúruverndarskyni t.d. ofan í sjálfum Hveradölunum í Kverkfjöllum þar sem jarðhiti gerir jarðveginn gljúpan allt árið, enda held ég að engum hugsandi jeppamanni dytti í hug að aka þar. En aðalmálið er að fulltrúar okkar í stjórnunum þurfa hér að tryggja að við og önnur útivistarsamtök fái tækifæri til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri um allar hugsanlegar lokanir.
Þriðja breytingin sem skiptir okkur máli er í 19.gr. laganna sem fjallar um kærurétt, en skv. breytingunni fá útivistarfélög kærurétt gagnvart ákvörðunum sem þjóðgarðsyfirvöld taka. Kærurétt hafa þeir aðilar sem hafa svokallaða lögvarða hagsmuni og eru þeir tilgreindir í greinni. Í upphafi voru útivistarfélög ekki tilgreind þar en breytingatillagan bætir þar úr.
Við gerðum líka athugasemd við 21. gr sem fjallar um gjaldtöku þar sem segir að það megi taka gjald af gestum fyrir veitta þjónustu og aðgang að þjóðgarðinum. Okkar tillaga var að aðeins mætti taka gjald fyrir veitta þjónustu en ekki fyrir það eitt að njóta náttúrunnar í garðinum (glápgjald). Á þessu fengum við ekki breytingu þannig að ráðherra getur sett í reglugerð aðgangsgjald. Þarna reynir þá enn og aftur á fulltrúa okkar í stjórnum að standa vörðinn. Þó fulltrúinn í yfirstjórninni hafi ekki atkvæðarétt, þá hefur hann 16 félagasamtök að baki sér með líklega um 30.000 félagsmenn og þessi hópur getur alveg beitt þrýstingi ef okkur sýnist svo.
Svo vona ég bara að þessi þjóðgarðsstofnun verði til þess að tryggja verndun náttúrunnar á svæðinu fyrir skemmandi framkvæmdum, spilli ekki ferðavenjum á svæðinu sem áratuga hefð er fyrir en auki í einhverju ánægju ferðafólks og þurrki burt bannið við akstri á Skeiðarárjökli sem gerir ekkert annað en spilla ímynd þjóðgarða á Íslandi. Núna verður tækifæri til að stoppa þá vitleysu í hugsanlegri endurfæðingu.
Kveðja
Skúli
umhverfisnefnd 4×4 og fulltrúi í SAMÚT