Sigkatlar

Gjálpargosið er líklega stærsta gos í Vatnajökli í a.m.k. 100 ár. Því má lýsa sem allstóru
gosi undir þykkum jökli og það olli töluverðum breytingum á ísa- og vatnasviðum.
Gosið myndaði fjallshrygg undir jöklinum, hliðstæðan móbergshryggjum frá
ísaldartíma. Ís skríður inn að fjallinu og leitast við að fylla dældina sem myndaðist í
jökulyfirborðið í gosinu. Dældin hefur grynnkað en rúmmál hennar hefur haldist svipað
frá 1997; jarðhiti í fjallinu virðist vega upp á móti ísskriðinu. Gera má ráð fyrir að ísaog
vatnaskil komist ekki í það horf sem var fyrir gosið fyrr en eftir allmörg ár.
Grímsvatnagosið 1998 var mun minna en Gjálpargosið en telst dæmigert fyrir
Grímsvötn. Ísþykkt var miklu minni en í Gjálp og ísbráðnun aðeins lítið brot af því
sem þar var. Ekki urðu breytingar á ísa- og vatnasviðum en vök myndaðist í íshellu
Grímsvatna. Allstór gígur varð til í gosinu og hefur sig hans og aflögun veitt innsýn í
hvernig eldri gígleifar sem fram koma í mælingum á botni Grímsvatna hafa orðið til.
Miklar breytingar urðu á jarðhita í Grímsvötnum í kjölfar gossins. Hann jókst mjög
með allri norðurhlíð Grímsfjalls og náði austur í Grímsvatnaskarð, en þar er sú ísstífla
sem lokar Grímsvötnum og veldur því að vatn safnist þar fyrir. Hefur jarðhitinn brætt
rennu gegnum ísstífluna svo hún hefur lækkað um tugi metra frá því sem var fyrir gosið.
Þessar breytingar hafa valdið því að vatn hefur ekki náð að safnast að ráði í Grímsvötn á
síðustu misserum.

Þetta ritaði Hr.Magnús Tumi Guðmundsson, Raunvísindastofnun Háskólans.

Kv.
Benni