"Lausatök yfirvalda" í FÍB blaðinu

Sæl öll. Í nýútkomnu blaði Fíb, 1 tbl. 2012 er svargrein við ofanræddri grein Snorra Konráðssonar bifvélavirkjameistara. Ég vil vekja athygli á þessari vel skrifuðu grein þeirra félaga, Vals Sveinbjörssonar, Benedikts Magnússonar, Atla Karls Ingimarssonar, Guðna Ingimarssonar, Rúnars Sigurjónssonar, Arnar Inga Jónssonar og Snorra Inigmarssonar. Fimm þessara manna eru verkfræðingar, einn er tæknifræðingur og einn er tölvunarfræðingur. Held að’ hér með hafi ofanræddri grein verið svarað á þann hátt að ekki þurfi mikið að minnast á þetta mál meira. Vel gert félagar.
kv. Logi Már.

Sælir
Þetta er gríðalega vel skifuð grein og okkur til mikils sóma.
Langar mig að þakka þessum mönnum fyrir að svara fyrir okkur á svona hnitmiðaðann og faglegan hátt.
Einnig er flott hjá FÍB að birta þessa svargrein hjá sér.

Kveðja
Friðrik

Hérna er linkur á greinina sem kom fyrst frá Snorra Konráðssyni.

Fara á bls 28 þar er greinin.

[url:1248oeks]http://fib.is/myndir/FIB-3.2011.pdf[/url:1248oeks]

Ég var að enda við lesa greinina í blaði FÍB og mér er skapi næst að segja að annan eins lestur hafi maður ekki séð í áraraðir. Það er engu líkara en þessum Meistara sé ekki kunnugt um þær reglur sem gilda um breytta bíla og þær kröfur sem þeir verða að uppfylla. Hann talar um að breytingar á stýrisbúnaði séu framkvæmdar án alls eftirlits; allar breytingar þar að lútandi þurfa að vera vottaðar og jafnvel röntgenmyndaðar.

Þó svo að einhverjum kappaksturskalli þyki undarlegt að sjá breytta jeppa á Íslandi er það ekki næg ástæða til að frussa út úr sér vanhugsuðum yfirlýsingum sem stangast algjörlega á við þann veruleika (lagaumhverfi) sem við þekkjum þegar kemur að skoðun breyttra jeppa og þeim kröfum sem gerða eru til breyttra ökutækja á Íslandi.

Kv. Steinmar

Hér er textinn sem var sendur til FÍB og ég held að hann hafi verið birtur óbreyttur:

Í FÍB blaðinu, sem kom út í október 2011, var viðtal við Snorra Konráðsson bifvélavirkjameistara um bílabreytingar. Þar komu fram ýmsar rangfærslur sem Tækninefnd Ferðaklúbbsins 4×4 vill leiðrétta.
Íslenskar jeppabreytingar eru byggðar á viðamiklum rannsóknum, áratuga langri reynslu og gríðarlegri þekkingu. Þetta er tækninýjung sem ekki hefur þurft opinbera styrki en er að skapa miklar gjaldeyristekjur. Íslensk jeppabreytingafyrirtæki hafa undanfarin ár selt sífellt fleiri breytta bíla úr landi, til dæmis til Noregs, Svíþjóðar, Rússlands, Úkraínu, Sameinuðu arabísku furstadæmanna, Suður-Afríku o.fl. Einnig má nefna að nú eru notaðir í rannsóknarverkefnum á Suðurskautslandinu á annan tug jeppa sem breytt hefur verið af Íslendingum og eru þar notaðir við gríðarlega krefjandi aðstæður. Þessir bílar væru ekki þarna ef þeir stæðust ekki kröfur um áreiðanleika og rekstraröryggi og þeir eru margfalt ódýrari í rekstri en önnur farartæki sem hingað til hafa verið notuð á þessum slóðum. Þetta eru skýr dæmi um það hvernig frelsi almennings til að spreyta sig á krefjandi viðfangsefnum leiðir af sér stórkostlegar framfarir. Auðvelt hefði verið að kæfa þessar framfarir með óþarfa forsjárhyggju.

Í upphafi jeppabreytinga á Íslandi fóru fram viðamiklir útreikningar á álagsbreytingum, t.d. vegna stærri hjóla, og áhrifum breytinga á aksturseiginleika og stöðugleika. Í stuttu máli eru niðurstöðurnar þær að aukin þyngd veldur meiri álagsaukningu en stækkun hjólbarða. Í bílabreytingum þekkjum við mörg dæmi um verulega þyngdaraukningu, t.d. við brynvörn bíla og þegar stórir snjóplógar eru settir framan á bíla, með mun meiri álagsaukningu heldur en ef viðkomandi bílar eru settir á stærri hjól.

Í mörgum tilvikum sýndu íslenskir verkfræðingar fram á að álag á stýrisbúnað var minna með stærri hjólum. Þeir sem draga þær niðurstöður í efa geta sannreynt þær með því að aka barnavögnum með misstórum hjólum upp á kantstein, eða eftir ójöfnu undirlagi. Til dæmis var athugað sérstaklega fyrirbæri sem algengt er á þjóðvegum með malarslitlagi, krappar og slæmar holur við brýr. Ferðaklúbburinn 4×4 keypti u.þ.b. árið 1990 sérhannaðan mælibúnað til að mæla álag á stýrisbúnað. Með þessum búnaði var sýnt fram á að stærstu kraftarnir sem stýrisbúnaður verður fyrir er þegar beygt er í kyrrstöðu eða á mjög lítilli ferð og var það meðal annars skýrt með því að aukinn hverfiþungi stærri hjóla gleypir krafta þegar ekið er yfir ójöfnur.

Varðandi fullyrðingar um lakari hemlunargetu breyttra bíla er rétt að benda á að hemlunargeta þeirra er mæld árlega eins og í öðrum bílum og þurfa þeir að uppfylla nákvæmlega sömu kröfur og standast allar sömu prófanir viðurkenndra skoðunarstöðva. Statískir útreikningar sýna að þrýstikraftur á hemlaklossa eykst í réttu hlutfalli við þvermál hjóls, hins vegar minnkar sú vegalengd sem klossinn rennur eftir disknum að sama skapi, þannig að það segir ekki alla söguna. Raunveruleg álagsaukning, og þar með hitamyndum, fer eftir þyngdaraukningu og þar með hreyfiorkuaukningu bílsins, sem í þessu samhengi er óveruleg í jeppabreytingum. Þrýstingur í hemlarörum eykst reyndar í réttu hlutfalli við þvermál hjóls, en allur þessi búnaður er hannaður til að þola margfalt það álag sem hann getur orðið fyrir vegna t.d. nauðhemlunar. Hámarksþrýstingur í hemlarörum verður heldur aldrei meiri en ökumanni tekst að framkalla við nauðhemlum og er alveg óháður stærð hjóla.

Í greininni lýsir Snorri áhyggjum sínum yfir því að ummál hemladiska sé minnkað. Þessi breyting var fyrst gerð á breytingaverkstæði Toyota, síðar Arctic Trucks, og héldu þeir bílar fullri ábyrgð með samþykki verksmiðjuframleiðanda. Hemladiskar voru heldur ekki gerðir minni en þeir sem minnstir komu frá framleiðenda miðað við sömu þyngdir af bílum. Líklegt er að stærð hemladiska hafi gjarnan miðast við stærð á felgum, frekar en útreikningum á minnstu mögulegu stærð hemladiska, enda eru slíkir útreikningar augljóslega óframkvæmanlegir eins og allir betri verkfræðingar vita.

Grindarbreytingar eru byggðar á áratugalangri reynslu manna hérlendis á lengingu vörubíla og stórra fólksflutningabíla, sem hófust fljótlega eftir að byrjað var að flytja bíla til íslands. Þekkingin hefur í áranna rás þróast mann frá manni og nýst vel. Sem dæmi um öryggi burðarhluta gagnvart álagsaukningu frá stærri hjólum má nefna að allir jeppar eru með yfirstærð af framhjólalegum vegna þess að koma þarf öxlinum fyrir framdrifið út í gegnum leguna. Við hvetjum alla til að kynna sér mun á framhjólalegum á t.d. amerískum pallbílum sem koma með eða án framdrifs en eru eins að öðru leyti. Niðurstöður útreikninga sýndu að slík yfirstærð vegur mun meira en stækkun hjóla.

Fullyrðingar um að breytingar á stýrisgangi séu ekki athugaðar eru rangar. Bannað er að sjóða saman stýrisgang án þess að suður séu skoðaðar og röntgenmyndaðar af viðurkenndum rannsóknaraðila með sérfræðiþekkingu. Auk þess gilda reglur um það hvar í stýrisgang megi sjóða. Frá því að jeppabreytingar voru lögleiddar á Íslandi, árið 1986, hafa allar breytingar á stýrisgangi verið háðar slíkum skoðunum.

Fullyrðingar um að þyngdarpunktur breyttra bíla hafi ekki verið skoðaður eru einnig rangar. Gerðar voru umtalsverðar athuganir á þessu hjá Ferðaklúbbnum 4×4 og síðar á breytingaverkstæði Toyota. Niðurstöður leiddu ótvírætt í ljós aukinn stöðugleika vegna þess að við breytingar breikka bílarnir og það vegur upp á móti hækkun þyngdarpunkts og gott betur. Í þessu samhengi er rétt að benda á að breyttir jeppar á Íslandi eru gerðir til að nota við erfiðar aðstæður og hækkun því haldið í lágmarki til að fá betra og jafnara grip fyrir hjólin í ójöfnum. Í reglum um breytingar er kveðið á um hámarkshækkun og þarf því að víkka hjólaskálar frekar en hækka bílinn meira til að koma stærri hjólum undir. Þetta er ólíkt því sem tíðkast t.d. í Bandaríkjunum þar sem bílar eru yfirleitt hækkaðir mun meira en hér á landi, enda tilgangurinn annar.

Hvað undirakstursvarnir varðar gilda sömu ströngu reglur um undirakstursvarnir fyrir breytta jeppa og önnur stór farartæki sem flest vega margfalt á við breytta jeppa.

Hið sama gildir um breytta jeppa og alla aðra bíla að stýrisgangur, stýrisdemparar og hjólastilling þurfa að vera í lagi til þess að hjólbarðar endist og skjálfi ekki á vissu hraðabili.

Snorra finnst að ábyrgðir framleiðenda á bílum ættu að falla úr gildi við breytingar. Það er hins vegar eingöngu ákvörðun framleiðenda og bílaumboða hvort ábyrgðir bíla haldi eða ekki eftir breytingar, en hefur ekkert með skoðanir fólks að gera. Íslensk bílaumboð hafa sjálf sett upp og rekið eigin bílabreytingaverkstæði, t.d. Toyota. Verkfræðingar frá Toyota hafa fylgst með bílabreytingum hér á landi af áhuga og komið hingað gagngert til þess að kynna sér breytingar sem þeir hafa síðan nýtt í fjöldaframleidda bíla. Hugtökin „þrautprófað“ og „viðurkennt“ eru stórlega ofmetin í þessu samhengi. Það skyldi þó ekki vera að það sé framleiðslukostnaður sem ráði útfærslu bílaframleiðenda en ekki ending og styrkur?

Hvað skoðanir Jean Todt á breyttum bílum varðar þá er það athyglivert að hingað séu fengnir mótorsportmenn utan úr heimi til að úttala sig um sínar skoðanir á því hvað okkur Íslendingum hentar í nýjungum í samgöngutækni hér á landi. Við drögum ekki í efa færni þessa manns á sínu sviði í kappakstri en sjáum ekki samhengið við betrumbætta bíla á borð við þrautreynda breytta björgunarsveitabíla, lögreglubíla og sjúkrabíla, sem hafa auðveldað þessum aðilum verulega störf sín við íslenskar aðstæður og lækkað þannig kostnað skattgreiðenda og aukið þjónustu og búsetuöryggi.

Okkur í Tækninefnd Ferðaklúbbsins 4×4 þykir það gleðiefni að góðir bifvélavirkjar eins og Snorri Konráðsson hafi áhyggjur af gæðum vinnu við jeppabreytingar. Það er nefnilega með jeppabreytingar eins og aðra fagvinnu, að þær verður að vinna af kostgæfni. Það eru til mýmörg dæmi um slægleg vinnubrögð í viðgerðum á algerlega óbreyttum bílum. Til dæmis er til skjalfest dæmi um að felguróm hafi verið snúið öfugt á fólksbíl eftir vinnu við bremsur á virtu verkstæði. Slíku og sambærulegu fúski verður ekki útrýmt með reglugerðum eða með blaðagreinum í upphrópunarstíl, heldur frekar með vönduðu iðnnámi og aukinni sjálfsvirðingu þeirra aðila sem taka að sér viðgerðir og breytingar. Það eru til verkstæði sem bæði vinna að almennum viðgerðum og hafa áratuga reynslu af jeppabreytingum. Það sem gert er á þessum verkstæðum er oft á tíðum afreki næst og margur ungur jeppamaðurinn hefur haft aðgang að þeim mönnum sem að þessu standa og þegið góð ráð án þess að rukkað hafi verið fyrir. Þetta leiðir til framfara. Það sem Snorri Konráðsson er hins vegar að ýja að, er svipað því að banna glugga á húsum vegna þess að þeir eiga það til að leka vegna lélegra vinnubragða. Það er ekki það sem við þurfum.

Benedikt Magnússon, tæknifræðingur
Atli Karl Ingimarsson, verkfræðingur
Guðni Ingimarsson, verkfræðingur
Rúnar Sigurjónsson, tölvunarfræðingur
Snorri Ingimarsson, verkfræðingur
Valur Sveinbjörnsson, verkfræðingur
Örn Ingvi Jónsson, verkfræðingur

Snilld. Þessi grein á að vera skyldulesning fyrir alla sem hafa með þessi mál að gera, þarna eru hlutirnir settir í rétt samhengi. Snorri þessi er örugglega ekki síðasti besserwisserinn.
Kv – Skúli

Þetta er frábær grein Snorri – takk fyrir það, ég lærði margt af henni sem ég hef ekki heyrt um áður.

En ég ætla að vera með pínu leiðinlega athugasemd.
Eru þessar upplýsingar sem þarna koma fram – þessar prófanir og annað – er þetta aðgengilegt einhvers staðar ?
Hefði þessi ágæti maður getað aflað sér þessara upplýsinga, án þess hreinlega að hringja í einhvern af þeim sem þekkja þessa sögu, og hefði jafnvel þurft að hringja í marga aðila til að fá alla söguna.

Væri ekki tímabært að koma þessum upplýsingum á framfæri á síðunni okkar ?

Eða eru þær kannski þarna einhvers staðar – ég fann þær allavega ekki ?

Þetta eru alls ekki illa meint leiðindi – en væri það ekki okkar málstað bara til framdráttar að gera þetta aðgengilegt?
Hugsanlega er eitthvað þessu ekki í eigu klúbbsins, eins og það sem gert hefur verið af Toyota – en þeir hljóta að vera tilbúnir að birta þetta hjá okkur ?

kv.
Arnór Árnason

Þær prófanir og útreikningar sem að vísað er til voru unnir af tækninefnd þess tíma er stóð hvað mest í því að koma núgildandi reglugerð í gegn. ‘i henni sátu m.a. Snorri og Guðni Ingimarssynir.

Eins hefur Freysi unnið mikið í þessu á breytingaverkstæði toyota, síðar AT.

Þessi gögn eru vafalítið aðgengileg hjá þessum aðilum og hugsanlega einnig til hjá klúbbnum, það er rétt hjá þér Arnór að það væri gaman og gagnlegt að safna þessu öllu á einn stað.

Tækninefndin tekur það upp á sína arma fyrir næsta starfsár.

Benni