Kárahnjúkar

Ertu að reyna að koma af stað stríði hérna á umræðuvefnum?

Sælir félagar.

Þetta er sannarlega eldfimt efni…

Hér eiga ekki við sleggjudómar né einfaldar skýringar. Málið er einfaldlega mjög flókið og væri hægt að hafa um það langt mál… svo langt að enginn nennti að lesa það.

Í mínum huga verða menn að ræða þetta út frá hreinu hagsmunamati. Þá standa menn einfaldlega frammi fyrir spurningunni: Er réttlætanlegt að fórna þessum náttúrugæðum fyrir þá hagsmuni sem í staðinn koma??? Ég verð að játa að ég hef nokkurn skilning á sjónarmiðum beggja aðila. Mér finnst að virkjunarsinnum hafi á þessari stundu ekki tekist að setja fram sannfærandi rök fyrir því að það sé réttlætanlegt að fórna þessum náttúrugæðum. Af hverju eru menn að pukrast með orkuverðið? Af hverju hefur ekki verið hægt að blása út af borðinu umræðu margra mætra manna sem hafa fært fyrir því rök að verkefnið sé einfaldelga ekki arðbært? Einnig finst mér rétt sem eik segir, af hverju þarf að gera þetta á áhættu fólksins í landinu ef verkefnið er svona öruggt og skynsamlegt (bæði með ríkisábyrgðum og framlögum lífeyrissjóðanna)???

Á hinn bóginn verðum við að átta okkur á því að eðlileg framþróum verður ekki stöðvuð, enda er það hvorki skynsamlegt né æskilegt (ekki frekar en það var skynsamlegt að berjast gegn sjálfvirka símanum eða litasjónvarpinu…). Til þess að hámarka lífsgæði fólksins í landinu, þarf stundum að fórna einu til að fá annað. Við skulum ekki gleyma því að nú þegar hefur stórum svæðum á hálendinu verði sökkt til þess að hægt sé að framleiða þá raforku sem við nýtum nú þegar. Samfara þessu hafa fylgt ýmsar jákvæðar samgöngubætur o.fl. o.fl.

Væru menn til í að bakka þessu öllu til baka, hætta að nota rafmagn og skríða aftur inn á moldargólfin í torfbæjunum? Ég held ekki, spurningin er bara sú hvar á að setja mörkin? Ég skil vel vonbrigði austfirðinga sem sjá ekki framtíð í öðru en álbræðslu, vegna þeirrar stöðu sem nú er uppi. Það hlýtur að vera erfitt að sætta sig við málflutning öfgamanna í náttúruvernd (sem eru að stórum hluta héðan af suðvesturhorninu), rífa sig oní rassgat vegna þessara mála fyrir austan en grjóthalda svon kjafti þegar risaálverum er komið fyrir í túnfætinum hjá þeim sjálfum…

Gætum okkar að tapa okkur ekki alveg í þessari umræðu, það eru gríðarlega margir vinklar á þessu og mörg ólík sjónarmið sem þarf að sætta. Hver sem endanleg ákvörðun verður, þarf að vanda mjög til hennar, sérstaklega ef menn ákveða að fara í virkjun. Þá verður ekki aftur snúið.

Ferðakveðja,

BÞV

Ég veit ekki hvort stjórnun orkumála almennt geti talist til málefna sem varðar 4×4 klúbbinn en framkvæmdir á hálendinu hlýtur að gera það. Það er mjög skiljanlegt að Austfirðingar vilji róttækar aðgerðir í atvinnumálum á svæðinu og séu orðnir óþreyjufullir í þessu máli, enda margbúið að lofa þeim gull og grænum skógum. Það er hins vegar allt annað mál hvað við viljum vernda af hálendinu og hverju við fórnum til orkuframleiðslu. Eyjabakkar voru í umræðunni og niðurstaðan varð sú að þeim ætti ekki að fórna. Virkjun í Jökulsá á Fjöllum hefur líka verið í umræðunni sem myndi gera vatnsmesta foss landsins að einhverri sprænu. Líklegt að það sé eitthvað sem yrði nokkur samhljómur hjá þjóðinni um fara ekki útí ef sú umræða færi á alvarlegt stig, enda um vel þekkta þjóðargersemi að ræða. Fyrir hálfri öld stóð meira að segja til að virkja Gullfoss en var stoppað af. Í dag held ég enginn myndi láta sér detta slíkt í hug.

Ég hef skoðað Dimmugljúfur nokkuð náið og finnst umræðan um Kárahnjúkavirkjun snúast ótrúlega lítið um það hvort þau sem slík séu eitthvað sem megi fórna eða eigi að vernda. Þar kemur örugglega til hvað þau eru í raun lítt þekkt og fáir sem hafa skoðað þessa náttúrusmíð. Ég myndi segja að þessi gljúfur séu hrikalegasta náttúrusmíð landsins og engu lík sem slík. Þau liggja hins vegar ekki í alfaraleið eða þeim leiðum sem algengt er að fara um á þessu svæði. Það er hins vegar ágætt tjaldstæði í Laugavalladal, rétt vestan við gljúfrin og tilvalið að renna þarna í sumarferðunum og skoða gljúfrin (meðan þau eru til sem slík!).

Það er efalaust rétt að klúbburinn sem slíkur taki ekki afstöðu í þessu máli, en hann ætti tvímælalaust að vera umræðuvettvangur um þessi mál á þessum forsendum, þ.e. hvernig verndun hálendisins sé háttað og hverju sé verið að fórna. Þar liggja hagsmunir okkar sem viljum ferðast um óbyggðir.
Kveðja,
Skúli H.

Þannig er spurt á heimasíðu 4×4 undir dálkinum: Í brenni- depli. Vísað er til umfjöllunar um ýmis hagsmunamál 4×4 er fram fór á síðasta landsfundi í Setrinu. Þar er tekið fram að lítil umræða hafi orðið síðan þá og lítill áhugi virðist vera meðal félagsmanna um þessi mál, og viðbragða er óskað. Enn er allt kyrrt.

Þó virðist sem tengja megi Kárahnjúkaskrif hér á undan í þennan farveg. Eða hvað? Um hvað má klúbburinn fjalla án þess að vera stimplaður pólitískur og um hvað ekki?

Á landsfundinum féll einn umræðuliðurinn undir umhverfismál og á þeim var tæpt þann tíma sem skammtaður var. – Og svo höfum við vitaskuld umhverfisnefnd klúbbsins. – En megum við einungis fjalla um umhverfismál út frá tiltölulega þröngu sjónarhorni? svo sem eins og að tína rusl á víðavangi, græða land, stika og bæta slóða, keyra ekki út úr braut, osfrv.; vissulega er allt þetta þarflegt.

Eða eigum við kannski einnig að líta til átakameiri mála sem varða beinlínis stefnumörkun um eðli og umfang framkvæmda í óbyggðum? Og þar liggur beint við að hugsa til vegamála, sem m.a. tengjast sumum virkjunum. Hvaða viðhorf höfum við til verndarsvæða, hvernig eru þau skilgreind og hvernig gæti umferð fallið sem best að þeim?

Við getum tæpast verið stikkfrí og erum það raunar ekki. Nægir þar að líta til hvatningar klúbbsins um GPS-ferlun til þess að festa slóða í sessi svo þeim verði síður lokað.

Hér á undan hafa menn rætt hvort klúbburinn eigi að taka afstöðu til framkvæmda við Kárahnjúka og þá hvernig. Margir landar okkar eru varfærnir með að láta uppi afstöðu því erfitt virðist að meta fyrirliggjandi gögn sem trúverðuga forsendu skoðanamyndunar. Auk þess er hulu haldið um meginþætti, svo sem orkuverð.

Einn félagi okkar stakk upp á því að hafa skoðanakönnun innan 4×4 um það hvort menn kjósi fremur Kárahnjúka- eða Norðlingaölduvirkjun. Þetta held ég að sé ekki heppilegt.

Vandinn er sá að undanfarin ár hefur einstökum virkjunar- kostum of oft verið stillt upp út frá fáum og afmörkuðum forsendum og ekki val um aðra. Þannig átti að þröngva Fljótsdalvirkjun í gegn. Og þegar sá kostur brást þá var rokið til Kárahnjúka. Og þegar það gerist að einkageirinn einhverra hluta vegna reynist ekki, enn amk, tilbúinn í svo arðsama framkvæmd (ekki bara Norsk Hydro) og þrátt fyrir ríkisábyrgð, þá kemur einn framámaðurinn í morgunútvarpið á Rás 1 og kennir andstæðingum Fljótsdalvirkjunar fullum fetum um það hvernig komið sé fyrir austfirðingum og málinu í heild! En nú vill svo til að einn samflokksmaður hans á frumkvæðið að því að skipuð var fyrir nokkru samráðsnefnd um gerð Rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma.

Markmið Rammaáætlunar er að leggja mat á og flokka virkjunarkosti, jafnt vatnsafl og háhita, með tilliti til orkugetu, hagkvæmni, áhrifa á náttúrufar, náttúru- og menningarminjar, svo og hagsmuni allra þeirra sem nýta þessi sömu gæði.

Og nú vil ég trúa því að ætlunin hafi verið að vinna þetta af fullum heilindum. En hvers vegna þá í ósköpunum var allt kapp lagt á að halda Fljótsdals- og Kárahnjúkavirkjun utan hennar. Svarið er: of knappur, of knappur tími elsku vinur til að bíða annarra kosta, auk þess sem álver skal á Austfirði hvernig sem allt veltur. – Sú röksemd er hins vegar útaf borðinu nú.

Eftir síðustu uppákomu væri eðlilegt að nota tækifærið og fella alla virkjunarkosti á landinu undir jafn sjálfsagt mat og unnið er að skv Rammaáætlun sjálfrar ríkis-stjórnarinnar. Um slíka ályktun tel ég að allir klúbbfélagar ættu að geta sameinast hvernig svo sem þeir skipast í pólitíska flokka eða hvernig þeirra afstaða er í einstökum virkjunarmálum.

Hins vegar sýnist mér ljóst að lagafrumvarp um Kárahnjúkavirkjun verði keyrt í gegn á Alþingi nú á næstu dögum, – á þrjóskunni einni saman.

Í allri umræðu um Kárahnjúkavirkjun hef ég rekið mig á eitt. Það tala allir friðunarsinnar um að það megi ekki sökkva Dimmugljúfrum.
En það sem Ómar Ragnarsson og aðrir myndatökumenn "gleyma" eða þykjast ekki vita, er að stærsti og dýpsti hluti gjúfranna verður fyrir FRAMAN stífluna!
Ég hef komið nokkrum sinnum að gljúfrunum sl. 4 ár bæði sumar og vetur, og sá hluti þeirra sem kemur til með að fara undir vatn er kannski 1/5 af dýpsta hlutanum, en innanvið hærri hnúkin þar sem stíflan á að vera grynnist þetta mikið á stuttum kafla.
Dýpsti og hrikalegasti hluti gljúfranna verður ennþá sjáanlegur og meiraðsegja mun aðgengilegri en áður.

Sæll jong. Það er hárrétt að stór hluti gljúfranna fer ekki undir vatn. Hins vegar rís 200 metra hátt steinsteypt mannvirki ofan í þeim. Þar með eru þau ekki það náttúrufyrirbæri sem þau eru í dag og verða það raunar aldrei aftur (varanleg röskun). Menn deila jafnvel um réttmæti trépalla á vissum stöðum þar sem með þeim missa staðirnir þetta náttúrulega yfirbragð, hvað þá 200 metra steinveggur og öll önnur mannvirki sem þarna fylgja. Þegar ég ferðast um náttúruna er ég að sækjast eftir ákveðnum hlutum og mannvirki eru ekki eitt af þeim. Þeir sem sækjast eftir slíku kaupa sér ekki jeppa heldur flugmiða til New York. Ég held það sé því óumdeilanlegt að ef við virkjum við Kárahnjúka erum við búin að fórna gljúfrunum sem því náttúrufyrirbæri sem þau eru í dag. Með þessu er ekkert endilega sagt að þarna megi ekki virkja, þjóðin getur tekið þá afstöðu að ávinningurinn sé slíkur að sú fórn sé réttlætanleg (sem mér sýnist eik allavega draga mjög í efa). Minn punktur er einfaldlega að menn verða að gera sér grein fyrir fórnarkostnaðinum og það held ég að margir geri ekki. Og félög fólks sem þekkir hálendið og ferðast þar um, eins og 4×4, geta lagt þann skref í umræðuna.
En svo er auðvitað til fullt af fólki sem finnst meira spennandi að skoða stór stíflumannvirki eða skýjakljúfa í stórborgum en náttúruna og við því er ekkert að segja, fólk hefur auðvitað mismunandi áhugamál. Þeim mun mikilvægara að rödd okkar sem sækjum í óbyggðirnar fái að heyrast.
Skúli

Hver er friðunarsinni, náttúruverndarsinni, virkjunarsinni?
Hverjir eru með og hverjir á móti framförum?!
Hvað eru framfarir?
Og hverjir eru allir?!

Þetta eru hugtök, spurningar og/eða fullyrðingar, sem heyrast í umræðum um virkjanamál.

Ég er virkjunarsinni. Sú fullyrðing segir hins vegar ekkert um hug minn til Kárahnjúkavirkjunar.

Ég er allt í senn virkjunarsinni, náttúruverndarsinni og friðunarsinni, á forsendum Rammaáætlunar (eins og ég vil að hún sé notuð), en þar er virkjunarkostum raðað með hliðsjón af orkugetu, hagkvæmni, áhrifum á náttúrufar, náttúru- og menningarminja, svo og hagsmunum allra þeirra sem nýta þessi sömu gæði.

Á sama hátt kýs ég að horfa í víðu samhengi á Kárahnjúkasvæðið sem náttúrufyrirbæri; ekki bara eitt stykki Dimmugljúfur fyrir neðan stíflu (þótt ærið sé).
Ég vil ekki láta setja á mig sjónskyggni eins og á dráttarklár, sem einungis má horfa beint fram.

Ég er fjarri því viss um að mér hugnist alltaf sú niðurstaða sem fæst með úrskurði Rammaáætlunar varðandi einstaka virkjunarkosti. En ég sé ekki skynsamlegri og sanngjarnari leið, og þess vegna held ég því fram að fella hefði átt Fljótsdals- og Kárahnjúkavirkjun þar undir.

Stór galli er hins vegar að stjórnvöld hafa ekki enn gefið upp um það hvernig þau hyggist beita Rammaáætlun. Hættan er sú að ráðamenn (mis-) noti áætlunina til þess eins að forgangsraða virkjunarkostum, villi þannig á vissan hátt um fyrir almenningi og á endanum verði allt virkjað.
Stjórnvöld virðast nefnilega ekki enn tilbúin til þess að taka af skarið og viðurkenna að jafnsjálfsagt sé að friða sum svæði á sama hátt og eðlilegt muni vera að virkja önnur.

Auðvitað eru allir Íslendingar fylgjandi því að virkja til raforkuframleiðslu; það er svo sjálfsagt mál að ekki þarf orðum að því að eyða. Þótt margir séu andvígir virkjun við Kárahnjúka af ýmsum ástæðum er fráleitt að tengja það andstöðu á almennum framförum og velsæld.

Jarðhiti verður einnig til skoðunar í Rammaáætlun, m.a.Torfajökulssvæðið sem er eitt stærsta jarðhitakerfi á landinu og gæti framleitt um 1000MW.
Sveinbjörn Björnsson, verkfræðingur, fyrrverandi háskólarektor og núverandi formaður verkefnisstjórnar um Rammaáætlun, hefur bent á að Torfajökulssvæðið sé jafnframt gífurlega mikilvægt til útivistar, og því ekki sjálfgefið að virkjun jarðhitans væri besti kosturinn (á fundi Landverndar og verkefnisstjórnar rammaáætlunar, sem var haldinn með almenningi í Félagsheimilinu Árnesi; sjá heimasíðu Landverndar).

Seint held ég að nokkrum dytti í hug að telja Sveinbjörn andstæðing framfara, þótt hann láti þessa getið.