Friðlýsing jökla

Þetta er fróðleg lesning. Ég er einn af stofnfélögum klúbbsins og vann talsvert í þessum málaflokki fyrstu árin. Ég get tekið undir það að mikil hugarfarsbreyting hefur átt sér stað gagnvart jeppamönnum frá þessum tíma og vil þakka starfi klubbsins um það að mestu. Einnig heibrigðu hugarfari flestra jeppaferðamanna og virðingu þeirra fyrir náttúrunni. Ég held að eftir því sé tekið. Þar vil ég líka þakka félaginu okkar fyrir gott innlegg og jákvæðan áróður. Svokallaðir öfgamenn í náttúruvernd hafa þurft að lúffa fyrir þeim sem styðja meðalhóf og skynsemi.

Hins vegar vil ég vara við einu því að síðasti öfgamaðurnn er örugglega ekki kominn fram ennþá. Og hver veit nema hann komist til áhrifa. Þá er eins gott að orðanna hljóðan í reglugerðum og lögum sé ekki honum í hag. Það er nefnilega engin trygging fólgin í því að ráðandi menn á þessu sviði túlki ávallt orð laganna eins og nú er gert. Með breyttu hugarfari einu saman er hægt að þurrka út jeppaferðir á Snæfellsjökul og hver veit nema Vatnajökull fylgi allur í kjölfarið ef hann verður gerður að þjóðgarði.
Hvers vegna á orðalag í lögum og reglugerðum ekki að vera eins og það er túlkað?
Af hverju þarf að orða lögin þannig að yfirvöld hafi þægilegt alræðisvald ef þeim sýnist ef ekki á að nota það vald ?

Við þurfum að halda vöku okkar og halda góðu starfi klúbbins okkar áfram.

Þetta minnir mig aðeins á fyrstu ár F4x4. Eitt af þeim málum og árekstrum sem ýtti undir stofnun félagsins var kæra sem lög var fram á hendur nokkrum jeppamönnum fyrir að valda "sjónmengun" og "hljóðmengun" við Öskjuvatn. Upp úr því vildu öfgamenn setja strangar reglur sem bönnuðu allan akstur utan vega, m.a. til að hlífa gróðri. Við héldum uppi vörnum og bentum á að þegar væru lög sem bönnuðu allan akstur utan vega þar sem skemmdir gætu hlotist af. Við bentum á að frekari bönn væru bara endurtekning á þessu banni, nokkurskonar ofurbann. Við kynntum á sama tíma ákaft nýtt fyrirbæri sem var akstur á snjó sem olli engum skemmdum á landinu. Rök sem notuð voru gegn gegn okkur voru þau að að frekari bönn einfölduðu allt eftirlit. Félgar í F4x4 gáfust ekki upp og við höfðum okkar sjónarmið fram með rökfestu og þrautseigju. En er hættan ekki enn uppi? Orðalag sem ofurbannar allt og lausari túlkun, "í byrjun".

En mikið hefur áunnist þessi 20 ár. Fyrsta sinn sem fulltrúar f4x4 mættu á náttúrverndarsamkomur og náttúruvernarþing mættu þeir beinni andúð og nokkurs konar "hvernig difist þið að láta sjá ykkur hér" andrúmslofti. Nú er öldin önnur og jeppamönnum tekið á slíkum samkomum af trausti og virðingu. Þetta er mikill árangur.

Við þurfum að átta okkur á því að við höfum mikið frelsi til að stunda áhugamál okkar hér á landi og við þurfum að fara vel með þetta frelsi, annars verður það tekið af okkur. Höfum það í huga á ferðum okkar um landið.

Með kveðjum
Snorri Ingimarsson

Þetta er mjög fróðleg lesning væri hægt að fá annanhvorn ykkar Snorri eða Skúli til að taka saman eitthvað svona svipað til að setja í Setrið?
Kveðja Helena í ritnefnd

Gott að þetta efni vekji áhuga, enda verulegt hagsmunamál eins og fram hefur komið. Það er mjög mikilvægur punktur sem Snorri bendir á að við njótum mjög mikils frelsis hér í þessum efnum, meira en nokkurs staðar annnars staðar í hinum vestræna heimi. Öruggasta leiðin til að vernda það frelsi er að jeppamenn standi undir þeirri ábyrgð sem fylgir frelsinu.

Það er öruggt mál að ef "yfirvaldinu" (umhverfisráðherra eða framkvæmdaaðilar eins og Umhverfisstofa (áður Náttúruvernd ríkisins) kýs að takmarka þetta frelsi er það hægur vandi. Ráðherra getur breytt reglugerðum og það má alltaf finna eitthvað orðalag í lögum og reglugerðum sem hægt er að teygja og túlka. Þessi setning sem ég vísaði til í reglugerðinni um Snæfellsjökulsþjóðgarð er gott dæmi um það og ef það er ágreiningur um túlkun er það dómsstóla að skera úr um hlutina. Við skulum vona að til þess komi ekki og ekkert sem bendir til þess að svo fari.

Mér þykir ólíklegt að hægt sé að fá ákvæði sem þetta fellt úr reglugerðinni. Það er litið svo á að þjóðgarðsvörður beri vissa ábyrgð á umferð um þjóðgarðinn, honum ber að reyna að koma í veg fyrir hættur á náttúruskemmdum, slysum og öðru því sem upp á getur komið og jafnframt gera öllum gestum kleift að njóta þess sem þjóðgarðurinn hefur upp á að bjóða. Þess vegna er honum falið töluvert vald, m.a. að banna umferð ef ástæða þykir til. Ég get allavega ekki skilið málið öðru vísi en svo að það sé tilgangur þessa ákvæðis. Friðlýsing almennt er til þess að tryggja að náttúran haldist óspillt og í ofanálag er það markmið með stofnun þjóðgarða að almenningur fái að njóta náttúrunnar. Frelsi og friðun getur farið ágætlega saman ef rétt er á málum haldið.

Engu að síður eru þetta góðir punktar hjá Einari hér að ofan. Við þurfum að vera með puttana í málunum frá upphafi og vera umsagnaraðilar um reglur áður en þær eru settar. Til þess að svo verði þurfa stjórnvöld að líta á okkur sem samstarfsaðila í þessum málum.

Ég held að það besta sem við getum gert í stöðunni sé að viðhalda þessu jákvæða hugafari sem hefur tekist að skapa í garð jeppamanna og eiga áfram gott samstarf við umhverfisyfirvöld. Stundum hefur mér fundist örla á því að menn líti á þessa aðila sem andstæðinga og skipi þeim sjálfkrafa í flokk með öfgamönnunum, en ég held að það sé ekki skynsamleg nálgun og betra að byggja á gagnkvæmu trausti. Þannig höfum við mikið meiri áhrif á það sem er að gerast og minnkum stórlega hættuna á að frjáls ferðamennska líði undir lok.

Kveðja,
Skúli H. Skúlason

Við höfum allavega ekki orðið varir við annað hjá þeim fulltrúm Náttúruverndar ríkisins sem við höfum talað við, þ.e. forstöðumanninum (Árni Bragason) og þjóðgarðsverðinum á Snæfellsjökli. Nú er spurning hver verður umhverfisráðherra í nýrri stjórn, en allavega höfum við ekki mætt neinni andúð í ráðuneytinu. En efalaust má finna einstaklinga innan kerfisins og örugglega inni á þingi sem hafa einhver gamaldags viðhorf, einhver vígi efalaust óunnin. En það er mjög athyglisvert að lesa lýsingar Snorra frá fyrstu árum klúbbsins og bera það saman við þau viðhorf sem fulltrúar hans mæta í dag, þetta er eins og allt önnur veröld.

Meðan við skipum okkur í flokk með þeim sem vilja ferðast og njóta náttúrunnar í sátt við hana og aðra ferðamenn, erum við að afla málstað okkar fylgis. Um leið og við snúum baki við þessum sjónarmiðum og tökum einhverja aðra hagsmuni fram yfir er hætta á að við séum ekki trúverðug.

Kv – Skúli

Sælir félagar.

Ég verð nú að játa, að ég upplifi skrif Skúla H eins og hann hafi verið ráðinn sem sérlegur blaðafulltrúi Náttúruverndar ríkisins í því skyni að fullvissa jeppafólk um að verndun og takmarkanir séu í okkar þágu! Ég vil leyfa mér að álykta sem svo, að fyrirspurn frá mér til umhverfisnefndar sem ég varpaði fram á fundinum sem Skúli nefnir í upphafi pistilsins sé kveikjan að skrifum hans.

Það sem brennur á mér er einkum tvennt. Í fysta lagi veldur það mér áhyggjum að ekki liggur fyrir skilgreining á hugtakinu "slóði" frá nefndinni, en veturinn 2001-2002 var óskað eftir að nefndin leggði fram tillögu að skilgreiningu, enda er það ljóst að slík skilgreining er grundvallaratriði í baráttu okkar við að fá að halda opnum slóðum og leiðum víðsvegar um hálendið sem ýmsir aðrir hafa barist fyrir að verði lokað. Mér vitanlega hefur nefndin ekki enn skilað af sér tillögum í þessu mikilvæga efni og ekki komu fram upplýsingar um það hvenær von væri á tillögum.

Í öðru lagi spurði ég hvort nefndin hefði sett sig í samband við umhverfisyfirvöld til að forða því að álíka ákvæði rati inn í reglugerðir um stofnun þjóðgarða á hálendinu og rötuðu inn í reglugerð dags. 28. júní 2001 um Þjóðgarðinn Snæfellsjökul. Því er skemmst frá að segja að fulltrúar nefndarinnar svöruðu því með þjósti að það hefði ekki enn fundist annar en undirritaður sem hefði þann skilning á reglugerðinni að akstur á jöklinum værin bannaður! Reyndar fannst strax a.m.k. ein skoðanasystir mín á nefndum fundi. Þrátt fyrir að við höfum bæði nokkra þjálfun í lestri laga- og reglugerðatexta, þá vil ég halda því fram fullum fetum að slík sérþjálfun sé með öllu óþörf öllum sæmilega læsum mönnum. Í 15. gr. reglugerðarinnar stendur: "Umferð á vélknúnum ökutækjum í þjóðgarðinum er ferðamönnum aðeins heimil á vegum og bílastæðum. Akstur vélknúinna ökutækja á jökli er háð(ur) leyfi þjóðgarðsvarðar." Ég skil ekki að menn geti misskilið innihald þessa texta, hann er ekki svo flókinn. Akstur á jöklinum (á snjó) er einfaldlega bannaður, nema að fyrir liggi leyfi þjóðgarðsvarðar. Þú mátt sem sagt ekki aka á snjóþekjunni, nema að hafa upp á vasann leyfi frá þjóðgarðsverði. Þetta er kjarni málsins og annað ekki!

Þetta virðast fulltrúar í umhverfisnefnd ekki skilja og vísa stöðugt í ummæli fulltrúa náttúruverndar og þjóðgarðsvarðar. Með allri virðingu fyrir fulltrúa Náttúruverndar og þjóðgarðsverðinum sjálfum sem komu á fund til okkar á Esju sl. vetur, þá skildu þau ekki sjálf þetta ákvæði reglugerðarinnar og héldu því fram fullum fetum að "akstur á jöklinum væri heimill" og að "stofnun þjóðgarða væri til að tryggja aðgengi almennings að þessum stöðum…!" Því miður sýnist mér á málflutningi Skúla að hann hafi kokgleypt þessa vitleysu alveg hráa og átti sig því ekki á raunverulegri stöðu málsins.

Þegar ég frétti af setningu þessarar reglugerðar, sem n.b. Skúli, var aldrei borinn undir Ferðaklúbbinn 4×4 til umsagnar eins og ætla má af orðum þínum, setti ég mig í samband við fulltrúa ráðuneytisins og lýsti áhyggjum mínum af þessu. Þar var ég fullvissaður um að séraðstæður á Snæfellsjökli vegna ágangs og smæðar hans, hefðu þótt réttlæta þessa takmörkun og að ekki stæði til að setja viðlíka takmarkanir annars staðar. Í ráðuneytinu var mér einnig bent á að afla þyrfti leyfis með umsókn á símbréfi áður en ég færi á jökul, fram þyrfti að koma númer á öllum þeim ökutækjum sem vildu fá leyfi til að aka á jökulinn…

Það getur vel verið að við njótum skilnings frá núverandi þjóðgarðsverði og fulltrúa Náttúruverndar og er það vel. Hins vegar er það alls ekki nóg að réttur okkar til ferðalaga um jökla landsins sé ekki á sterkari grundvelli byggður. Hvað með slagorð okkar "Frjálsir ferða!"

Útaf fyrir sig get ég á margan hátt fallist á að nauðsynlegt sé að hægt sé að takmarka umverð vélknúinna ökutækja um Snæfellsjökul, m.a. m.t.t. þeirra sjónarmiða sem að framan voru rakin. Það er hins vegar mín skoðun (og margra annarra) að slíkar takmarkandi og íþyngjandi ákvæði megi alls ekki rata inn í aðrar reglugerðir um stofnun þjóðgarða á öðrum jöklum landsins sem eru margfalt stærri en Snæfellsjökull og því lítil hætta á árekstrum og óþægindum af för annarra ferðamanna.

Aðeins til umhugsunar: Í 24. gr. reglugerðarinnar er sagt að hver sem brjóti gegn ákvæðum hennar skuli sæta sektum eða fangelsi allt að tveimur árum. Sektir skuli renna í ríkissjóð og að með mál skv. greininni skuli fara skv. reglum um meðferð opinberra mála sbr. lög nr. 19/1991. Ef þú ferð á jökulinn um helgina Skúli og telur þig ekki þurfa leyfi, einhver kærir þig til lögreglu, þá leiða ofangreind ákvæði til þess að þér verður refsað skv. þessu ákvæði, enda er mér ekki kunnugt um að fyrir liggi opinber auglýsing frá þjóðgarðsverði um að almennt leyfi til aksturs á snjóþekjunni liggi fyrir. Þetta er fremur dapurleg staða málsins og hugnast alls ekki öllum eins vel og þú heldur.

Ég tek að lokum undir það að afstaða okkar jeppamanna þarf að byggjast á málefnalegum sjónarmiðum og að við þurfum að byggja upp traust og virðingu fyrir okkar sjónarmiðum bæði innan og utan félags. Það gerum við hins vegar ekki með því að þegja bara þunnu hlóði og láta embættismenn slá okkur út af laginu með klysjum og loforðum, því það eru reglurnar sem að lokum gilda!

Ferðakveðja,

BÞV

Eftir að hafa lesið sumt tvisvar sem hér stendur fyrir ofan og þá einkum það sem lögfræðingurinn BÞV skrifar, hef ég satt að segja miklar áhyggjur af framhaldinu. Við verðum að gera okkur ljóst, að menn koma og fara. Túlkun einhvers einstaklings getur haft tímabundin áhrif, en ekki til langframa. Það er því mikilvægt hvað stendur í lögum og reglugerðum, ekki hvernig einstakir menn túlka það á hverjum tíma. Ef til dómsmála kemur, þá verður það lagabókstafurinn sem stendur, við skulum alveg gera okkur grein fyrir að BÞV veit hvað hann er að segja í því efni. Það er sterk tilhneiging til þess hjá tilteknum aðilum að líta svo á að allt sé bannað nema það sem er sérstaklega leyft. Nú veit ég ekki frekar en aðrir hver verður umhverfisráðherra næstu fjögur árin, en það er víst, að eftir næstu kosningar er veruleg hætta á að sá/sú sem kemur til með að gegna því embætti verði úr hópi þeirra sem hafa hvað allt á hornum sér varðandi akstur jeppa og vélsleða. Eins og hér hefur komið ítrekað fram að ofan, hefur komið fram áætlun um að gera Vatnajökul allan að samskonar þjóðgarði og Snæfellsjökul. Það er mikil hætta á að lög og reglugerðir um Snæfellsjökul verði hreinlega kópieraðar yfir á hann. Ég held að mínir gömlu sveitungar fyrir vestan hafi allavega hrokkið við þegar þeir urðu varir við ýmsar afleiðingar friðlýsingarinnar, sem öfgafólk í náttúruvernd fékk alltof frjálsar hendur við að semja reglurnar um.
kv.
ólsarinn (fæddur og uppalinn undir Jökli)

Sko, ég veit að Björn Þorri er fullfær um að svara fyrir sig, en ég hugsa nú að hann viti meira en eik um lögfræði þótt eik viti meira en hann um jarðfræði. Hvað Grímsvatnasvæðið varðar, þá er okkur báðum fullkunnugt um það eik, að það eru til menn, sem hafa haft fullan hug á að fá því framgengt að einmitt þessum ákvæðum verði framfylgt, því það er ekki annað sem á stendur en að einhver kæri og framkvæmdavaldið telji sig hafa mannskap og búnað til að framfylgja lögunum. Þetta hefur komið fram bæði í ræðu og riti tiltekinna aðila, sem ég ætla ekki að nafngreina hér.
kv.
ólsarinn

Það að koma ekki að laga- og reglugerðasmíð er skelfilegt.

Samkvæmt reglum er akstur á Jökklinum bannaður nema með leyfi.
Þótt núverandi þjóðgarðsvörður sé skinsamur og skilningsríkur er ekki víst að sá næsti sé það.

Svo er annar flötur á þessu. Ef segjum kannski gangandi vegfarendur á jökklinum ákveða að kæra Skúla H fyrir akstur þar, þá fer það mál ekki til þjóðgarðsvarðar, heldur sýslumanns og síðan áfram og endar hjá héraðsdómara í Borgarnesi. Og ef Skúli er ekki með leyfi þá verður hann dæmdur, sennilega í einhverja smá segt en vésinið sakavottorðið og allar sá pakki er ekki sérlega skemtilegur.

Það sem þarf að gera er að koma að málum á þessum nýju þjóðgörðum / friðlýstusvæðum sem fyrst.
4×4 Skotvís, Sleðamenn og fleirri sem telja sig eiga einhverra hagsmuna að gæta ættu að mynda smá breiðfylkingu, oflugan þrýstihóp, til að koma í veg fyrir svona slys eins og urðu við gerð Snæfellsþjóðgarðs.

Ég held að við, sem erum fylgjandi eðlilegri sjálfbærri nýtingu ættum ekki að hafa minni hljómgrunn í ráðuneitum og stofnunum en þeir sem öllu vilja vacumpakka.

Spyrjum einfaldlega þriggja spurninga áður en við tökum afstöðu.

Í fyrstalgi, þjóðgaður til hvers?
Í annan stað, fyrir hverja?
Og seinas hvaða lög og reglur eiga að gilda þar?

Þegar þeim spurningum hefur verið svarað og ef við erum sáttir við svörin. þá eigum við að taka afstöðu.
Ekki friða (skjóta)fyrst, spyrja svo, og vera háðir mismunandi túlækun mismunandi manna!!!

Einar Har

Til að svara síðustu athugasemd þá tel ég mig ekki hafa ýjað að neinu um afstöðu BÞV gagnvart Árna eða þjóðgarðsvörðum (hvað er þetta með þessar "ýjanir" Björn?). Þegar ég tala um að menn sjái óvini í hverju horni var ég hvergi að vísa til ummæla BÞV, en finnst hins vegar stundum hafa örlað á þessum sjónarmiðum innan klúbbsins og finnst það einfaldlega ekki vænlegt til árangurs að nálgast málin þannig. Ég er hér að fjalla almennt um það hvernig ég sé þessi mál en ekki einvörðungu að svara BÞV, enda sýnist mér við vera sammála um margt og þá einmitt sérstaklega að við þurfum að nálgast málin á þann hátt að mark verði tekið á okkur og við vinnum okkur sem flesta bandamenn.

"Akstur vélknúinna ökutækja á jökli er háð leyfi þjóðgarðsvarðar". Það stendur ekkert meira um þetta í reglugerðinni, ekki hvernig leyfið sé veitt, hvernig auglýst, engar nánari skilgreiningar þar. Það er það sem ég les í reglugerðinni, ekki að leyfið skuli vera gefið út skriflega á bílnúmer eða önnur skilyrði sett fram. Framkvæmdaaðilinn, í þessu tilfelli þjóðgarðsvörður, lýsir yfir að hann leyfi akstur á jökli og tekur fram að ekki sé þörf að sækja um leyfi í hverju tilfelli fyrir sig og yfirboðaðar hans staðfesta það. Þetta er nóg til að þess að ég keyri óhræddur á Snæfellsjökull og hefði engar áhyggjur þó svo BÞV hyggðist kæra (sem ég þó auðvitað veit að þú gerir ekki Björn). Auðvitað ráða menn hvaða afstöðu þeir taka og hvort þeir telji sér óhætt að fara á jökulinn, en mér finnst ástæðulaust að hræða menn frá því og þaðan af síður að það sé okkar að hnekkja þessum skilningi framkvæmdaaðilans. Og enn síður að það feli í sér einhver undirlægjuhátt að treysta því sem þessir aðilar segja.

Reyndar fæ ég ekki betur séð en það sé mun meiri ástæða til að óttast um lagalegan grundvöll fyrir akstri á Vatnajökul eins og reglurnar eru í dag, ef útí það er farið. Í reglum um Skaftafellsþjóðgarð (sem nær að vatnaskilum, norðan við Grímsvötn) segir "Umferð á vélknúnum ökutækjum í þjóðgarðinum er ferðamönnum aðeins heimil á vegum og bílastæðum neðan við Skaftafellsbrekkur." Þarna er ekkert undanþáguákvæði sem opnar á þennan jöklaakstur og ekkert talað um að þjóðgarðsvörður geti leyft aksturinn. Það er verkefni framtíðarinnar að fá þessu breytt þegar Vatnajökulsþjóðgarður verður stofnaður, en kannski skiljanlega höfðu menn tök á að hafa áhrif á þetta árið 1984. Það kemur mér reyndar mjög á óvart sem ólsarinn segir hér að einhverjir þarna úti sitji um tækifæri til að kæra okkur (þætti fróðlegt að fá nafnið þó ég skilji vel að ólsarinn telji ekki rétt að birta það hér). Eftir hverju eru þeir að bíða! Þeir hafa tækifæri t.d. aðra helgi, þá hyggst ég verða þarna á ferðinni. Reyndar held ég slík kæra yrði ef eitthvað er málstað okkar til framdráttar því hún myndi draga fram fáránleikann. Féll ekki einmitt bjórbannið hér á Íslandi þannig!

Það er auðvitað alveg rétt að ef í þessum þjóðgörðum, Umhverfisstofu, eða umhverfisráðuneytinu kæmust til valda öfgafólk sem ekki væri starfinu vaxið, þá værum við í vondum málum. Það er reyndar þannig á svo mörgum sviðum. Lögreglan hefur t.d. völd sem gætu gert okkur og reyndar öllum vegfarendum lífið verulega leitt og þó það sé reyndar ekki rétt að Náttúruvernd eða þjóðgarðsverðir gætu bannað allan akstur á jöklum (þeir eru ekki allir þjóðgarðar né innan friðlanda), þá gæti lögreglan það. Við viljum samt treysta því að þeir sem þar ráða séu starfi sínu vaxnir og geti farið með það vald.

Kv
Skúli H. Skúlason