Forum Replies Created
-
Replies
-
Núna er 1. umræða búin og Náttúruverndarlögin komin til umræðu í umhverfisnefnd alþingis. Ef eitthvað á að gera í málunum, þá er það núna á meðan umræðan er í umhverfisnefnd. Þetta er málefni "ALLRA" félagsmanna
Er búið að fara með breytingar á Hrollinum í rétt skipulagsferli og fá umhverfismat.
Þjórsárbrú, Ölfusárbrú, Brúin á Örnólfsdalsá, Brúin á Hörgá, Jökulsá í Axarfirði, Sogsbrúin, Rangá, Jökulsá á Fjöllum, Jökulsárlón, Tungufljót,Hvítárbrú við Iðu, man ekki alveg hverjar eru enn örugglega í notkun
Frá Gunnari Ævarssyni: Ég fékk spurnir af því að það væri verið að leita eftir nöfnum á myndinni sem var tekinn í skálastaðsetningarferðinni frægu, við hjónin fórum með og erum númer :
39 – Steinunn I. Stefánsdóttir og
40 – Gunnar Ævarsson
P. S. til fróðleiks vorum við á Suzuki fox jeppa, lengri gerðin, svartur og hvítur á 31“ dekkjum.
Logi minn, þú verður að drífa þig uppeftir að klára þessa viðgerðarskemmu sem átti að klára næsta sumar.
Samt fjandans óheppni á ykkur að veðrið skildi lagast, en maður fær auðvita ekki allt sem maður óskar sér.
Eigum við ekki að gefa stjórninni færi á að kynna verkefnið betur, áður en menn dæma þetta algjörlega út í svörtustu myrkur. Það hlýtur að vera margt jákvætt í þessu líka. Þó ekki sé annað en að staðsetning skálans til vetrarferða er frábær. Einnig er skálinn miðsvæðis til þess að deildir gætu hist í skálanum.
PS Víði, ég held að Nýidalur sé utan við það sem fært er á lítið breyttum jeppum, nema í einstaklega góðu færi. Það getur nú tekið tímann sinn fyrir breytta jeppa að komast á staðinn. Hvað þá með hóp af litlum jeppum.
Það er linkur á Ferðafrelsissíðunni á feisbook. Og svo er komið meil á stjórn, nefndir og deildir
http://www.umhverfisraduneyti.is/frettir/nr/2193
Vildi vekja athygli félagsmanna á því að Umhverfisráðuneytið hefur sent frá sér drög að nýjum Náttúruverndarlögum.
Ferilinn/ trakki er til í gagnagrunni f4x4 í svæði M. Leiðina er auðveldara að aka frá Þakgili upp á að rata rétta leið, þ.e frá austri. kv JGS
Róbert hlítur að útskýra þetta allt saman hérna á vesfíðunni fyrir félögum sýnum. Það hlítur að vera
Mest brá mér nú við það sem haft var eftir meintum félaga Róbert. Að allt hefði þegar verið reynt til þess að stemma stigu við utanvegaakstri. Þar held ég að Róbert hefði átt að afla sér betri heimilda. kv JSvið hefðu getað frætt Róbert um eitt og annað í vinnubrögðum Umhverfiráðuneytisins eða hjá Umhverfisstofnun. Þeirri stofnun sem þykir það í lagi að dæla smá Vítisóda í Eyjafjörð eða reka handónýtar sorpbrennslur. Allt í sama stíl á þeim bæ. PS var það ekki annars sú auma stofnun sem rændi 50 tonnum af Hrafntinnu við Hrafntinnusker, þegar hægt var að fá sambærilegt efni annarsstaðar. Jú sei sei, þeim þótti svo nóg um eigið rán og utanvegaakstur við Hrafntinnutökuna. Að þeir ákváðu að setja reglugerð um það að almenningur mætti einungis taka fáein kg af grjóti úr náttúrunni.
Er ekki eitthvað mikið að þegar það þarf heilu myndböndin til þess að geta notað síðuna
Það er ekki von að þeir geti boðið þér betur Skúli. Er ekki skattastjórnin búin að hirða mismunin, svo lítið er afgangs í afslætti.
Ætla biðlistamenn ekki bara að skella upp annari ferð
http://mbl.is/frettir/innlent/2011/12/1 … fellsleid/
Umfjöllun um Samgöngumál í Vatnajökulsgarði í á mbl.is í dag. kv Ofsi
Takk nafni, með því að koma með svona athugasemdir einsog Jón Garðar, þá léttir það undir vinnu þeirra sem eru að vinna við Hvítbók. Því betur sjá augu en auga og á þessu eru endalausir vinklar.
"Víðsýni er mikið og bæði litir og form oft óvenjuleg. Sum þessara svæða eiga
sér hugsanlega hvergi hliðstæðu annars staðar á jörðinni. Miðhálendi Íslands er
lítið að stærð miðað við hinar miklu óbyggðu víðáttur Alaska og norður Kanada
og hér er ekki hægt að fylgjast með stórum villtum rándýrum eða fjölbreyttum
og stórum stofnum grasbíta (nema þá hreindýrum á Austurlandi en þau teljast
ekki til innlendrar fánu landsins). Sérstaða íslenskra víðerna felst fyrst og fremst
í fjölbreyttu og óvenjulegu landslagi og á miðhálendinu einnig í miklu víðsýni". heimild HvítbókHvítbók er að stórum hluta til innantómt hjal og blaður rómantískra draumóramanna. Skera mátti Hvítbók niður um helming í fyrstu atrennu.
…………………………………………………………………………………………………………..
Hér er meira skondið, væri einhver félagsmaður til í því að þýða þetta fyrir mig :-Þ. "Þeir sem mikið hafa ferðast um Ísland telja auðnir
miðhálendisins búa yfir mjög verðmætu landslagi en ungum háskólastúdentum,
sem lítið hafa ferðast, finnst það vera mun minna virði." heimil Hvítbók
[color=#FF0000:2wqywidp][b:2wqywidp]GÓÐA SKEMMTUN[/b:2wqywidp][/color:2wqywidp]
452 | Hvítbók ~ náttúruvernd
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um náttúruvernd, nr. 44/1999,
með síðari breytingum.
(Lagt fyrir Alþingi á 140. löggjafarþingi 2011–2012)
1. gr.
Við 3. gr. laganna bætast fjórar nýjar skilgreiningar í stafrófsröð og breytist númer annarra
töluliða í samræmi við það:
6. Framandi lífverur: Dýr, plöntur, sveppir og örverur sem ekki koma náttúrulega fyrir í
vistkerfum landsins.
7. Innflutningur lifandi lífvera: Flutningur lifandi lífvera af völdum manna til landsins eða á
íslenskt hafsvæði frá löndum eða svæðum utan Íslands.
8. Líffræðileg fjölbreytni: Breytileiki meðal lífvera á öllum skipulagsstigum lífs, þar með talin öll
vistkerfi á landi, í sjó og ferskvatni og vistfræðileg tengsl þeirra. Hugtakið nær til fjölbreytni
innan tegunda, milli tegunda og í vistkerfum.
17. Vegur: Til vega samkvæmt lögum þessum teljast þjóðvegir, sveitarfélagsvegir og einkavegir
svo sem þeir eru skilgreindir í vegalögum. Auk þess vegslóðar utan flokkunarkerfis vegalaga sem
skráðir eru í kortagrunn Landmælinga Íslands í samræmi við ákvæði reglugerðar
umhverfisráðherra samkvæmt 4. mgr. 17. gr.
2. gr.
17. gr. laganna orðast svo:
Akstur utan vega og á vegslóðum.
Bannað er að aka vélknúnum ökutækjum utan vega. Þó er heimilt að aka slíkum tækjum á
jöklum og snævi þakinni jörð utan vega utan þéttbýlis svo fremi sem jörð er frosin og augljóst að
ekki er hætta á náttúruspjöllum. Heimilt er að stöðva og leggja vélknúnum ökutækjum þétt við
vegkant ef það veldur ekki náttúruspjöllum eða slysahættu.
Þrátt fyrir ákvæði 1. málsl. 1. mgr. er heimilt, ef nauðsyn krefur, að aka vélknúnum
ökutækjum utan vega vegna lögreglustarfa, sjúkraflutninga og björgunarstarfa.
Umhverfisráðherra skal, að fengnum tillögum Umhverfisstofnunar, kveða í reglugerð á um
undanþágur frá banni skv. 1. málsl. 1. mgr., m.a. vegna starfa manna við landbúnað, landgræðslu og
heftingu landbrots, landmælingar, línu- og vegalagnir, lagningu veitukerfa og rannsóknir, sem og um
heimild Umhverfisstofnunar til að veita undanþágu vegna annarra sérstakra aðstæðna. Í þeim tilvikum
sem heimild er til aksturs utan vega er ökumanni skylt að gæta sérstakrar varkárni og forðast að valda
náttúruspjöllum. Ráðherra getur í reglugerð, að fengnum tillögum Umhverfisstofnunar, takmarkað
eða bannað akstur á jöklum og frosinni og snævi þakinni jörð þar sem hætta er á náttúruspjöllum eða
óþægindum fyrir aðra sem þar eru á ferð.
Ólögmætur akstur utan vega varðar refsingu, sbr. 76. gr.
Umhverfisráðherra skal í reglugerð kveða á um gerð kortagrunns þar sem merktir skulu vegir
og vegslóðar sem heimilt er að aka vélknúnum ökutækjum. Gerð kortagrunnsins skal vera í
höndum Landmælinga Íslands sem jafnframt annast uppfærslu hans í samræmi við reglur sem
umhverfisráðherra setur. Við mat á hvort tilteknir vegslóðar skuli merktir í kortagrunninn skal
sérstaklega líta til þess hvort akstur á þeim sé líklegur til að raska viðkvæmum gróðri, valda
uppblæstri eða hafa að öðru leyti í för með sér náttúruspjöll. Einnig er heimilt að líta til þess að um
greinilega eða varanlega vegslóða er að ræða eða þegar löng hefð er fyrir akstri á tilteknum
vegslóðum. Ráðherra staðfestir kortagrunninn og skal útgáfa hans auglýst í B-deild Stjórnartíðinda.
Hvítbók ~ náttúruvernd | 453
Heimilt er ráðherra að ákveða að umferð á tilteknum vegslóðum skuli takmarka við tilteknar gerðir
ökutækja, vissa tíma eða við akstur vegna ákveðinna starfa. Upplýsingar úr kortagrunninum skulu
veittar án endurgjalds og skulu Landmælingar Íslands sjá til þess að þær séu aðgengilegar.
Upplýsingar um vegslóða í kortagrunni fela ekki í sér að þeir séu færir öllum vélknúnum ökutækjum
og leiða ekki til ábyrgðar ríkis eða sveitarfélaga á viðhaldi þeirra.
Eftir útgáfu kortagrunns skv. 4. mgr. skulu útgefendur vegakorta sjá til þess að upplýsingar á
kortum þeirra séu í samræmi við kortagrunninn. Ef á þessu verður misbrestur er
Umhverfisstofnun heimilt að krefjast þess með skriflegri áskorun að útgefendur hætti dreifingu
vegakorta sem veita rangar upplýsingar um heimildir til aksturs vélknúinna ökutækja á
vegslóðum og að þeir innkalli þau frá öðrum dreifingaraðilum. Verði útgefendur ekki við áskorun
stofnunarinnar innan tilskilins frests er henni heimilt að beita dagsektum í þessu skyni, sbr. 73. gr.
Sérreglur um takmörkun á akstri utan vega í friðlýsingum tiltekinna svæða ganga framar
undanþágum frá banni við akstri utan vega samkvæmt ákvæði þessu.
3. gr.
37. gr. laganna orðast svo:
Sérstök vernd.
Eftirtalin náttúrufyrirbæri njóta sérstakrar verndar til að tryggja fjölbreytni íslenskrar náttúru,
vernd lífríkis, jarðmyndana og landslags og þess sem er sérstætt eða fágætt:
a. eldvörp, eldhraun, gervigígar og hraunhellar, sem myndast hafa eftir að jökull hvarf af
landinu á síðjökultíma,
b. votlendi, svo sem hallamýrar, flóar, flæðimýrar, rústamýrar, 10.000 m2 að
flatarmáli eða stærri, stöðuvötn og tjarnir 1.000 m2 að flatarmáli eða stærri, og sjávarfitjar og
leirur,
c. fossar og umhverfi þeirra í allt að 200 metra radíus frá fossbrún,
d. hverir og aðrar heitar uppsprettur ásamt lífríki sem tengist þeim og virkri ummyndun og
útfellingum, þar á meðal hrúðri og hrúðurbreiðum,
e. birkiskógar sem einkennast af náttúrulegri nýliðun og aldursdreifingu, þar sem eru m.a.
gömul tré og þar sem vex dæmigerður botngróður birkiskóga, sem og leifar þeirra.
Óheimilt er að raska náttúrufyrirbærum sem talin eru upp í 1. mgr. nema brýna nauðsyn beri
til og sýnt þyki að aðrir kostir séu ekki fyrir hendi. Skylt er að afla framkvæmdaleyfis, eða eftir
atvikum byggingaleyfis, sbr. skipulagslög og lög um mannvirkjagerð, vegna framkvæmda sem hafa í
för með sér slíka röskun. Áður en leyfi er veitt skal leyfisveitandi leita umsagnar
Náttúrufræðistofnunar Íslands, viðkomandi náttúruverndarnefndar og eftir atvikum annarra
fagstofnana. Við mat á leyfisumsókn skal sérstaklega huga að mikilvægi svæðisins og sérstöðu í
íslensku og alþjóðlegu samhengi. Afrit af útgefnu leyfi skal sent Náttúrufræðistofnun Íslands og
Umhverfisstofnun.
Ákveði leyfisveitandi að heimila framkvæmd skal hann rökstyðja þá ákvörðun sérstaklega
gangi hún gegn áliti umsagnaraðila. Heimilt er að binda leyfi skilyrðum sem nauðsynleg þykja til að
draga úr áhrifum framkvæmdarinnar á þau náttúrufyrirbæri sem verða fyrir röskun.
Náttúrufræðistofnun Íslands skal halda skrár yfir náttúrufyrirbæri sem talin eru upp í 1. mgr.
og veita aðgang að þeim í samræmi við reglur sem umhverfisráðherra setur.
4. gr.
71. gr. laganna orðast svo:
Gjaldtaka.
Umhverfisstofnun er heimilt að innheimta gjald fyrir leyfi sem stofnunin gefur út samkvæmt
lögum þessum. Gjaldið skal vera í samræmi við gjaldskrá sem samþykkt er af umhverfisráðherra
454 | Hvítbók ~ náttúruvernd
og birt í B-deild Stjórnartíðinda. Gjaldið má ekki vera hærra en sem nemur kostnaði við undirbúning
og útgáfu leyfisins.
5. gr.
Við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða, svohljóðandi:
Þrátt fyrir 1. mgr. 17. gr. er heimilt að aka vélknúnum ökutækjum á greinilegum vegslóðum
sem eru að staðaldri notaðir til umferðar vélknúinna ökutækja, þar til kortagrunnur samkvæmt 4.
mgr. 17. gr. fyrir viðkomandi landsvæði hefur verið gefinn út.
Starfshópur umhverfisráðherra sem vinnur, í samvinnu við viðkomandi sveitarfélög, að
greiningu vegslóða innan miðhálendislínunnar og gerð tillagna um það á hverjum þeirra skuli
heimilt að aka vélknúnum ökutækjum, með eða án takmarkana, skal skila tillögum sínum til
ráðherra eigi síðar en 1. janúar 2013. Umhverfisráðherra skal eigi síðar en 1. janúar 2013, í
samvinnu við samgöngu- og sveitarstjórnaráðherra, skipa starfshóp til að vinna að greiningu
vegslóða á láglendi og gerð tillagna um það á hverjum þeirra skuli heimilt að aka vélknúnum
ökutækjum með eða án takmarkana.
Kortagrunnur samkvæmt 4. mgr. 17. gr., með upplýsingum um vegi og vegslóða innan
miðhálendislínunnar sem heimilt er að aka vélknúnum ökutækjum, skal liggja fyrir eigi síðar en
1. janúar 2014. Kortagrunnur með sams konar upplýsingum um vegi og vegslóða á láglendi skal
liggja fyrir eigi síðar en 1. júlí 2016.
6. gr.
Breytingar á öðrum lögum.
Við gildistöku laga þessara verða eftirfarandi breytingar á öðrum lögum:
1. Skipulagslög nr. 123/2010:
a. Við 3. mgr. 12. gr. bætist eftirfarandi málsliður: Meðal annars skal gera grein fyrir þeim
svæðum innan skipulagssvæðisins sem njóta verndar samkvæmt lögum um náttúruvernd eða
öðrum lögum, þar á meðal friðlýstum náttúruminjum, svæðum á náttúruminjaskrá og
náttúruverndaráætlun og náttúrufyrirbærum sem njóta verndar samkvæmt 37. gr. laga um
náttúruvernd.
b. Á eftir 1. málsl. 4. mgr. 13. gr. bætist við nýr málsliður svohljóðandi: Jafnframt skal
sveitarstjórn ganga úr skugga um að gætt hafi verið ákvæða laga um náttúruvernd og annarra laga
og reglugerða sem við eiga.
c. Á eftir orðunum „lög um mat á umhverfisáhrifum“ í 4. málsl. 5. mgr. 52. gr. bætast við orðin:
eða lög um náttúruvernd.
d. Eftirtaldar breytingar verða á ákvæðum til bráðabirgða:
Á eftir 1. málsl. 1. ákvæðis til bráðabirgða bætist við nýr málsliður svohljóðandi: Við meðferð
leyfisumsóknar skal sveitarstjórn tryggja að gætt sé ákvæða laga um náttúruvernd og annarra laga
og reglugerða sem við eiga.
2. Lög um mat á umhverfisáhrifum nr. 106/2000, með síðari breytingum:
Eftirfarandi breytingar verða á 3. viðauka við lögin:
2. töluliður, iii-liður (a) orðast svo: friðlýstra náttúruminja og svæða sem njóta sérstakrar verndar
samkvæmt lögum um náttúruvernd, þar á meðal svæða á náttúruminjaskrá og
náttúruverndaráætlun og náttúrufyrirbæra sem falla undir ákvæði 37. gr. laganna.
7. gr.
Gildistaka.
Lög þessi taka þegar gildi.
Hvítbók ~ náttúruvernd | 455
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I. Inngangur
Í nóvember 2009 skipaði umhverfisráðherra nefnd um endurskoðun laga um náttúruvernd, nr.
44/1999. Samkvæmt erindisbréfi nefndarinnar skyldi endurskoðunin ná til fjölmargra ákvæða
laganna. Nefndin skilaði ráðherra áfangaskýrslu í mars 2010 og lagði þar til að verkinu yrði skipt
í tvo áfanga. Fyrst yrði unnið að tillögum að breytingum á nokkrum þáttum laganna sem brýnast
væri að bæta úr og síðan tæki við vinna við heildarendurskoðun laganna. Frumvarp það er hér
liggur fyrir byggir á tillögum þessarar skipuðu nefndar og felur aðallega í sér breytingar á tveimur
efnisatriðum náttúruverndarlaga, þ.e. ákvæðum um akstur utan vega (sbr. 17. gr.) og sérstaka vernd
tiltekinna jarðmyndana og vistkerfa (sbr. 37. gr.). Auk þess er lagt til að kveðið verði á um heimild
fyrir Umhverfisstofnun til að taka gjald fyrir útgáfu leyfa samkvæmt náttúruverndarlögum.
II. Meginefni frumvarpsins og tilefni og nauðsyn lagasetningar
1. Akstur utan vega og akstur á vegslóðum.
Akstur utan vega hefur verið vaxandi vandamál á Íslandi. Landið er víða viðkvæmt fyrir ágangi
og utanvegaakstur getur valdið skemmdum á náttúrunni sem sýnilegar eru árum eða áratugum
saman. Í 17. gr. núgildandi náttúruverndarlaga er almenn regla um bann við akstri utan vega.
Hugtakið vegur er ekki skilgreint sérstaklega í lögunum en í athugasemdum við frumvarp það er
varð að náttúruverndarlögum nr. 44/1999 er um merkingu þess vísað til umferðarlaga. Samkvæmt
umferðarlögum nr. 50/1987 telst vegur vera „[v]egur, gata, götuslóði, stígur, húsasund, brú, torg,
bifreiðastæði eða þess háttar, sem notað er til almennrar umferðar“. Eðlilega byggja umferðarlög
á víðri skilgreiningu hugtaksins vegur enda brýnt að gildissvið þeirra sé sem víðtækast. Slík
skilgreining hentar hins vegar illa þegar fjallað er um náttúruvernd og heimildir til að aka utan
hins almenna vegakerfis landsins og gerir það að verkum að erfitt er að afmarka það hvenær
akstur, t.d. á ógreinilegum slóðum sem víða er að finna út um land, telst óheimill. Þetta hefur leitt
til þess að í málum þar sem ákært hefur verið vegna utanvegaaksturs hefur ákæran sjaldnast leitt
til sakfellingar. Það stafar einkum af því að allur vafi um það hvort slóðar sem eknir hafa verið
geti talist vegir í skilningi náttúruverndarlaga er túlkaður sakborningi í hag í samræmi við
túlkunarreglur refsiréttar. Hér er lagt til að hugtakið vegur verði skilgreint sérstaklega fyrir
náttúruverndarlög og að ekki verði lengur byggt á skilgreiningu umferðarlaga. Er þetta í samræmi
við það sem tíðkast víða í löggjöf annarra ríkja, t.d. í norskum lögum.
Í maí 2010 gaf umhverfisráðuneytið út aðgerðaáætlun til að draga úr náttúruspjöllum af
völdum utanvegaaksturs. Meðal aðgerða sem þar er mælt fyrir um er endurskoðun laga og reglna
um slíkan akstur og bætt miðlun upplýsinga um leyfilegar akstursleiðir. Í 2. gr. frumvarps þessa
er lögð til ný grein sem komi í stað núgildandi 17. gr. náttúruverndarlaga um akstur utan vega.
Miðar hún annars vegar að því að skerpa reglur um slíkan akstur og jafnframt er í greininni
fjallað um heimildir til aksturs á vegslóðum utan hins almenna vegakerfis landsins svo sem það er
afmarkað í vegalögum. Þannig er í greininni fjallað um gerð kortagrunns yfir vegi og vegslóða
þar sem heimilt er að aka vélknúnum ökutækjum. Gert er ráð fyrir að kortagrunnurinn verði
gefinn út og birtur með formlegum hætti og að hann feli því í sér réttarheimild um það hvar
leyfilegt er að aka vélknúnum ökutækjum. Með útgáfu slíks kortagrunns yrði eytt óvissu um
akstursleiðir sem heimilt er að aka.III. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
Frumvarp þetta hefur ekki gefið sérstakt tilefni til mats á því hvort það samrýmist stjórnarskrá þar
sem um er að ræða breytingar á núgildandi ákvæðum náttúruverndarlaga. 37. gr. laganna og þær
breytingar sem lagðar eru til á þeirri grein snerta helst eignarréttarákvæði 72. gr. stjórnarskrárinnar.
Sjónarmiðin sem búa að baki sérstakri vernd tiltekinna náttúrufyrirbæra eru sjónarmið um
náttúruvernd þar sem hagsmunir almennings og þar með heildarinnar eru höfð að leiðarljósi. Hin
sérstaka vernd getur hins vegar haft í för með sér almenna takmörkun á eignarréttindum landeiganda
vegna hugsanlegra skertra mögleika hans til framkvæmda á eigin landi. Felur slík takmörkun hins
vegar í sér almenna skerðingu sem eins og áður sagði grundvallast á ríkum almannahagsmunum.
Þær breytingar sem frumvarpið felur í sér eru í samræmi við skuldbindingar sem Íslands hefur
gengist undir með aðild að alþjóðlegum og evrópskum samningum, svo sem Ramsarsamningnum,
Bernarsamningnum og samningnum um líffræðilega fjölbreytni frá 1993. Nánar er um þetta fjallað í
kafla II í almennum athugasemdum við frumvarp þetta.
Hvítbók ~ náttúruvernd | 459IV. Samráð
Nefnd sú sem skipuð var til að endurskoða lög um náttúruvernd sendi helstu hagsmunaaðilum
bréf fyrri hluta ársins 2010 til að kynna starf nefndarinnar. Jafnframt var þessum aðilum gefinn
kostur á að koma á framfæri athugasemdum vegna endurskoðunarinnar og boðið að hafa samráð
við nefndina. Í kjölfarið voru nokkrir samráðsfundir haldnir með þeim aðilum sem eftir því
óskuðu. Eftir að nefndin lauk við gerð frumvarps þetta síðla árs 2010 óskaði umhverfisráðuneytið
eftir umsögnum frá helstu hagsmunaaðilum og jafnframt frá öðrum ráðuneytum stjórnarráðsins.
Frumvarpið var einnig kynnt á heimasíðu ráðuneytisins og var öllum veitt tækifæri til að gera við
það athugasemdir. Í kjölfarið bárust ráðuneytinu umsagnir frá 18 þeirra aðila sem óskað hafði
verið eftir umsögnum frá, auk fjölmargra umsagna frá einstaklingum, félögum og fleiri aðilum.
Farið var yfir allar athugasemdir og umsagnir sem ráðuneytinu bárust og gerðar þær breytingar á
frumvarpinu sem nauðsynlegar þóttu.VI. Mat á áhrifum þeirra breytinga sem frumvarpið felur í sér
Þær breytingar sem lagðar eru til á 17. gr. laga um náttúruvernd hafa fyrst og fremst áhrif á réttindi og skyldur almennings en einnig eru lagðar þær skyldur á útgefendur vegakorta að sjá til
þess að upplýsingar á kortum þeirra séu í samræmi við kortagrunn Landmælinga, sbr. 4. mgr. 2.
gr. frumvarpsins. Með frumvarpinu eru þá þær auknu skyldur lagðar á Umhverfisstofnun að hafa
ákveðið eftirlit með útgefendum vegakorta og munu Landmælingar bera ábyrgð á gerð og
uppfærslu umrædds kortagrunns.Lögð er til ný skilgreining hugtaksins vegur og er hún tvíþætt. Annars vegar vísar hún til
flokkunar vegalaga á vegum landsins, en samkvæmt þeim skiptist vegakerfið í þjóðvegi,
sveitarfélagsvegi, einkavegi og almenna stíga. Gert er ráð fyrir að hugtakið vegur í frumvarpi
þessu nái yfir þrjá fyrstnefndu flokkana. Hins vegar nær hugtakið til vegslóða utan flokkunarkerfis
vegalaga sem skráðir í kortagrunn Landmælinga Íslands í samræmi við ákvæði reglugerðar
umhverfisráðherra samkvæmt 4. mgr. 17. gr., sbr. 2. gr. frumvarpsins. Nánar er fjallað um
kortagrunninn í athugasemdum við 2. gr.
Um 2. gr.
Lagt er til að sú meginregla haldist óbreytt í 1. mgr. 17. gr. náttúruverndarlaga að akstur vélknúinna
ökutækja utan vega sé bannaður. Þó er áfram gert ráð fyrir að heimilt sé að aka slíkum tækjum á
jöklum og á snævi þakinni jörð utan þéttbýlis svo fremi sem jörð er frosin og augljóst að slíkt valdi
ekki náttúruspjöllum. Með orðalaginu „augljóst“ er sérstök áhersla á það lögð að um er að ræða
þrönga undantekningu á meginreglunni um bann við akstri utan vega. Hér þarf þá að huga að því að
enda þótt snjóþekja sé yfir kann jörð að vera ófrosin undir og við þær aðstæður getur akstur valdið
náttúruspjöllum. Sérákvæði um akstur utan vega í þéttbýli er í 5. gr. a umferðarlaga nr. 50/1987. Í 1.
mgr. frumvarpsgreinarinnar er tekið fram að heimilt sé að stöðva og leggja vélknúnum ökutækjum
þétt við vegkant ef það veldur ekki náttúruspjöllum eða slysahættu. Ákvæðið er nýmæli þó svo að
hingað til hafi verið talið að þetta væri heimilt.Í 2. mgr. greinarinnar er fjallað um undanþágur frá meginreglunni um bann við akstri utan
vega og felur hún í sér nokkrar breytingar frá núgildandi lögum. Meðal annars er nú sett skýrt
ákvæði um heimild til aksturs utan vega vegna lögreglustarfa, sjúkraflutninga og björgunarstarfa
ef nauðsyn krefur. Áfram er gert ráð fyrir að ráðherra kveði í reglugerð á um aðrar undanþágur,
svo sem nú er, vegna ýmissa mikilvægra starfa út um landið og einnig um heimild
Umhverfisstofnunar til að veita undanþágur vegna annarra sérstakra aðstæðna. Lögð er áhersla á
að slíkar heimildir ber að túlka þröngt og beita af varúð. Nefna má sem dæmi að tiltekin
framkvæmd sem leyfi hefur fengist fyrir getur kallað á að slík undanþága verði veitt, t.d. ef ekki
liggja að framkvæmdastaðnum vegir eða vegslóðar sem heimilt er að aka á. Meta verður hverju
sinni hvort aðstæður séu slíkar að þær réttlæti undanþágu. Lagt er til að kveðið verði á um
Hvítbók ~ náttúruvernd | 461
sérstaka aðgæsluskyldu ökumanna sem heimild hafa til að aka utan vega og að þeir forðist að
valda náttúruspjöllum. Óbreytt er ákvæði um heimild ráðherra til að takmarka eða banna akstur á
jöklum og á snjó þar sem hætta er á náttúruspjöllum eða óþægindum fyrir aðra sem þar eru á ferð.
3. mgr. greinarinnar er óbreytt frá gildandi lögum og er þar áréttað að ólögmætur akstur utan
vega varði refsingu, sbr. 76. gr. laganna.
Lagt er til að tvær nýjar málsgreinar bætist við 17. gr. náttúruverndarlaga. Í þeirri fyrri, 4.
mgr., er mælt fyrir um skyldu umhverfisráðherra til að setja reglugerð um gerð kortagrunns þar
sem merktir skulu vegir og vegslóðar sem heimilt er að aka vélknúnum ökutækjum. Þegar er
hafin vinna á vegum umhverfisráðuneytisins í samstarfi við viðkomandi sveitarfélög við að greina
vegslóða á miðhálendinu og kortleggja þá. Í greininni eru tilgreind þau sjónarmið sem lögð skulu til
grundvallar mat á því hvort vegslóðar skuli merktir í kortagrunninn og einnig sjónarmið sem heimilt
er að líta til í þessu sambandi. Með því orðalagi að akstur á vegslóðum sé ekki líklegur til að valda að
öðru leyti náttúruspjöllum er m.a. verið að vísa til sjónrænna þátta við matið, þ.e. að tilteknir
vegslóðar geta falið í sér mikil lýti á landinu. Lagt er til að Landmælingar Íslands annist gerð
kortagrunnsins og uppfærslu hans og beri ábyrgð á því að grunnurinn sé aðgengilegur. Einnig er lagt
til að upplýsingar verði veittar úr grunninum án endurgjalds. Þetta er þýðingarmikið til að tryggja að
upplýsingar um heimilar akstursleiðir séu öllum aðgengilegar. Gert er ráð fyrir að ráðherra setji reglur
um uppfærsluna, þar með talið hversu títt grunnurinn skuli uppfærður. Útgáfu kortagrunnsins og þar
með gildistöku hans skal auglýsa í B-deild Stjórnartíðinda og á það einnig við um uppfærðar útgáfur
hans. Grunnurinn verður réttarheimild um heimilar akstursleiðir um landið og jafnframt verður ljóst
að óheimilt er að aka vélknúnum ökutækjum á slóðum sem ekki eru sýndir í grunninum. Lagt er til að
ráðherra verði heimilt að takmarka umferð um vegslóða sem skráðir eru í kortagrunninn í samræmi
við ástand þeirra. Vegslóðar úti um land falla almennt utan flokkunarkerfis vegalaga og því gilda
ákvæði þeirra laga um ábyrgð á viðhaldi vega ekki um þá. Í samræmi við þetta er áréttað í
lokamálslið 4. mgr. að upplýsingar um vegslóða í kortagrunni feli ekki í sér að þeir séu færir öllum
vélknúnum ökutækjum og leiði ekki til ábyrgðar ríkis eða sveitarfélaga á viðhaldi þeirra. Í þessu
sambandi er rétt að benda á að samkvæmt þjóðminjalögum nr. 107/2001 teljast vegir sem eru eldri en
100 ára til fornleifa og njóta þ.a.l. verndar sem felur m.a. í sér að ekki má spilla þeim né breyta nema
með leyfi Fornleifaverndar ríkisins.
Ljóst er að á útgefnum vegakortum hafa stundum verið sýndir vegslóðar sem illa þola akstur
vélknúinna ökutækja vegna hættu á náttúruspjöllum. Er því lagt til í 5. mgr. að útgefendum
vegakorta verði eftir útgáfu kortagrunns, sbr. 4. mgr., gert skylt að sjá til þess að upplýsingar á
kortum þeirra séu í samræmi við grunninn. Einnig er kveðið á um heimildir Umhverfisstofnunar
til að grípa til ráðstafana ef útgefendur sinna ekki þessari skyldu og gefa út, birta og dreifa
kortum sem veita rangar upplýsingar um heimildir til aksturs vélknúinna ökutækja á vegslóðum
um landið.
Í 6. mgr. er lagt til að sérstaklega verði tekið fram að sérreglur um takmörkun á akstri utan
vega í friðlýsingum tiltekinna svæða gangi framar undanþágum frá banni við akstri utan vega
samkvæmt 2. gr. 2. gr. frumvarpsins. Samkvæmt 60. gr. náttúruverndarlaga skal í friðlýsingu m.a.
kveðið á um umferð og umferðarrétt almennings og er því ljóst að slík ákvæði friðlýsinga geta takmarkað frekar rétt almennings til að fara um á vélknúnum ökutækjum.
Um 4. gr.
Í greininni er lagt til að Umhverfisstofnun verði heimilað að innheimta gjald fyrir leyfi sem
stofnunin gefur út samkvæmt náttúruverndarlögum. Í 2. gr. frumvarpsins er sem dæmi gert ráð fyrir
að Umhverfisstofnun geti í sérstökum tilvikum veitt undanþágu frá banni við akstri utan vega.
Heimildin til gjaldtöku nær auk þessa til annarra ákvæða náttúruverndarlaga þar sem kveðið er á um
leyfi sem Umhverfisstofnun veitir, sbr. 26. gr., 38. gr., 40. gr. og 4. mgr. 49. gr. Leyfisgjald skal vera
í samræmi við gjaldskrá sem samþykkt er af umhverfisráðherra og birt í B-deild Stjórnartíðinda og
má ekki vera hærra en sem nemur kostnaði við útgáfu leyfisins.
463 | Hvítbók ~ náttúruvernd
Um 5. gr.
Ljóst er að vinna við gerð kortagrunns sem fjallað er um í 4. mgr. 2. gr. frumvarpsins mun taka
talsverðan tíma. Því er lagt til að kveðið verði í bráðabirgðaákvæði á um heimild til aksturs á
vegslóðum sem uppfylla tiltekin skilyrði þangað til kortagrunnur fyrir viðkomandi landssvæði,
þ.e. miðhálendið eða láglendi, verður gefinn út. Þessir vegslóðar verða að vera greinilegir og að
staðaldri notaðir til umferðar vélknúinna ökutækja. Með þessu er ljóst að óheimilt er að mynda
nýja slóða út um landið og aka ógreinilega slóða sem ekki eru almennt ætlaðir til aksturs
vélknúinna ökutækja. Settir eru tímafrestir vegna vinnu við kortagrunninn, annars vegar er kveðið
á um frest fyrir starfshópa til að skila tillögum sínum til ráðherra og hins vegar um fresti til að
ljúka gerð beggja áfanga kortagrunnsins sjálfs, þ.e. um vegi og vegslóða innan
miðhálendislínunnar annars vegar og á láglendi hins vegar.478 | Hvítbók ~ náttúruvernd Umhverfisráðuneytið 31. ágúst 2011
